ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΑ: ΔΕΣΠΟΙΝΙΣ ΕΤΩΝ 104

«Έφυγε η Δημητρούλα…» Η Δημητρούλα είναι, ήταν, θα είναι για πάντα η γιαγιά μου, η μαμά του μπαμπά μου, η γυναίκα του Βαγγέλη, η μητέρα του Χαράλαμπου (Μπάκου) και του Άκη-(Δαμιανού). Γεννημένη το 1916, η γιαγιά Δήμητρα, η Δημητρούλα, η σούπερ γιαγιά με την καλοσύνη, τα λευκά, αφράτα μαλλιά και την αφράτη καρδιά, η προγιαγιά που αποκαλούσε τα εγγόνια της, την Πελούσα και την Ιώ, «αρνάκια μου», η γιαγιά μου, πέθανε στα 104 της χρόνια, στη Θεσσαλονίκη.

Την αποχαιρετώ με λέξεις. Με αγάπη και φως. Η ζωή της μια ιστορία αγάπης, ένα love story, κινηματογραφικό, μυθιστορηματικό, ασπρόμαυρο. Ο μπαμπάς μου, ο γιος της Δήμητρας, απαρηγόρητος, μακριά της, ο γιατρός-φύλακας άγγελος της, δεν μπόρεσε αυτή τη φορά (με τον Κορωνοϊό) να είναι κοντά της να κάνει τα «μαγικά» του. Κι αν η Δημητρούλα δεν ήθελε άλλα μαγικά; Aν είχε πια κουραστεί;

Η ιστορία της οικογένειας μου, νουάρ επίσης. O μπαμπάς μου, γεννήθηκε στην Ξάνθη, από πρόσφυγες γονείς, προερχόμενους από την Ανατολική Θράκη. Ρεδεστό (Τακιουρντάκ) από την πλευρά του πατέρα, Μάλγαρα από την πλευρά της μητέρας. Η μοίρα της οικογένειας είχε κι αυτή προσφυγική χροιά. Ο παππούς δήμαρχος Ρεδεστού, γαλλοαναθρεμένος νομικός, σκοτώθηκε από φανατικό μη αποδεχόμενο τη συμβιβαστική συμβίωση με τους Τούρκους, οδήγησε στην «κατηφόρα» όπως περιγράφει ο πατέρας με τα δύο αδέρφια του, προς την πατρίδα. Από την πλευρά της μητέρας, παράλληλη πορεία, Κωνσταντινούπολη, Βόσπορος, Θεσσαλονίκη, Ξάνθη.

Όπως μου έχει αφηγηθεί ο μπαμπάς μου, η γέννηση στην Ξάνθη προηγείται μιας χρονιάς από την κήρυξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ένα χρόνο μετά, η απουσία του πατέρα του, και η παρουσία του σε αλβανικό έπος, Μέση Ανατολή, εν συνεχεία εμφύλιος, σφραγίζει τα παιδικά χρόνια του μπαμπά μου. Η επάνοδος στην ομαλή περιήγηση της Ελλάδος, θυμίζει ταξιδιωτική βαλίτσα, όπως λέει ο ίδιος. Μια χρονιά της πρώτης δημοτικού σε τέσσερις επαρχιακές πόλεις. Με ό,τι συνεπάγεται αυτό, στη ψυχολογία ενός υποτιθέμενου «νικητή».

Δεν προλάβαινε να προσαρμοστεί σε καινούργιες φιλίες, παραξενιές καινούργιων δασκάλων, ανάγκη για ξεχωριστή παρουσία, κι ερχόταν η επόμενη μετάθεση του στρατιωτικού από ανάγκη, όπως έλεγε, να υποκαταστήσει η πατρίδα τη μητέρα του που είχε φύγει από τη ζωή. Η απώλεια της μητέρας του πατέρα του, του Βαγγέλη, είχε προηγηθεί της δολοφονίας του δημάρχου πατέρα του.

Η βίαιη ωρίμανση έχει ένα πολυετές διάλειμμα παραμονής στην Αλεξανδρούπολη όπου κι εξελίσσονται τα βασικά για τη ζωή του προστάγματα. Στον βαθμό που μπορούσε να τα επιβάλλει στις συνθήκες μιας ατέλειωτης, παρατεταμένης εφηβείας, που συνεχίστηκε εξαιτίας των συνθηκών για αρκετές δεκαετίες, σφραγίζοντας τις κυρίαρχες επιλογές της εξέλιξης του. Επιλογή συντρόφου, επαγγελματικός προσανατολισμός, επιλογή εξειδίκευσης, πορεία, ένταξη στην παράδοση δύο αστικών οικογενειών, η κυρίαρχη επικάλυψη η πατρίδα.

Οι γονείς της μητέρας του, Δήμητρας, κόρης μεγαλοαστών, δεν συμφωνούσαν με την επιλογή της να παντρευτεί έναν Δραμινό, και μάλιστα στρατιωτικό. Η επιμονή της και η σφραγισμένη από την αληθινή αγάπη επέβαλαν την αποδοχή της επιλογής της, μιας επιλογής που ήρθε όταν ο παππούς Δαμιανός συνειδητοποίησε ότι η αλληλοκλοπή ήταν προ των πυλών.

Παντρεύτηκαν στην Αρχόντισσα του Βορρά, την Ξάνθη, που εκείνα τα χρόνια, της δεκαετίας του 30, και του 40, ο καπνός της Ξάνθης ήταν ένα προϊόν παγκόσμια γνωστό. Ο γάμος έγινε το 1938, σε περιβάλλον αρχοντικό, μια και η μεγαλοαστική ξανθιώτικη τάξη, είχε σαν κέντρο της την υπέροχη πλατεία και το ρολόι της πόλης όπου άλλωστε ήταν εγκατεστημένα και τα καταστήματα μαζικής εστίασης του παππού του, του Δαμιανού.

Ο ερχομός του μπαμπά μου, ένα χρόνο μετά, τον βρίσκει να κουβαλάει ένα σωρό παιδικές αρρώστιες, που αντιμετωπίζονται, μια και το επίπεδο υγειονομικής φροντίδας στην πόλη είναι ιδιαίτερα υψηλό. Από την άλλη, μια και ο μπαμπάς έχει φύγει για τα αλβανικά βουνά, η παρουσία των τεσσάρων αρσενικών αδερφών της μητέρας μου, του εξαίρετου παππού Δαμιανού και της γιαγιάς Κλεονίκης, συμπληρώνουν την ανυπέρβλητη αγάπη της Δήμητρας που είδε τον μεγάλο της γιο να γίνεται γιατρός, για να προσφέρει, να αγκαλιάζει, να αγαπά, να συμπονά, να σώζει ζωές.

Πώς θα θυμάμαι τη γιαγιά μου, τη Δημητρούλα μας; Σαν μια γυναίκα που δεν είπε ποτέ τίποτα κακό για κανέναν, αγάπησε και αγαπήθηκε, αφιέρωσε τη ζωή της στον Βαγγέλη της, και τους δυο γιους τους, πρότυπο παλαιάς κοπής νοικοκυράς, με τους τζιγεροσαρμάδες και τα σαραγλί της, την πίστη της στην εκκλησία, και στην οικογένεια, στους ανθρώπους. Θα την θυμάμαι στο μπαλκόνι να ρίχνει τον αυτοσχέδιο κουβά με το σχοινί για να τον πετάξει από ψηλά (και τρυφερότητα πάντοτε) στον Βαγγέλη της που θα έβαζε τα ψώνια της ημέρας, να μας συγκεντρώνει σε ατέλειωτα οικογενειακά τραπέζια Χριστούγεννα, Πάσχα, τα καλοκαίρια στο Φίλυρο, να μας κάνει το ωραιότερο μασάζ στην πλάτη με τη Ντέμη όταν ήμασταν παιδιά, κάθε φορά και μια διαφορετική πίτα, σπανακόπιτα, τυρόπιτα, πρασόπιτα… Θα σε θυμάμαι γιαγιά να αποκοιμιέσαι (δήθεν) στην κοιλιά μου όταν ήμουν έγκυος, να με ρωτάς για όλους τους αγαπημένους σου κάθε φορά που μιλούσαμε στο τηλέφωνο, θα σε θυμάμαι να μας αφηγείσαι ιστορίες από την Ξάνθη, την Αλεξανδρούπολη, τη Δράμα, την Πόλη, τα δύσκολα παιδικά χρόνια του μπαμπά, τον γάμο του με τη μαμά, όταν απέκτησες το πρώτο σου εγγόνι, το Ντεμάκι, όταν με καθησύχαζες στην αγκαλιά σου με τους πρώτους κεραυνούς λέγοντας μου ότι «ο Θεός απλώς αλλάζει θέση στα έπιπλα του»… Μας λείπεις ήδη. Αρνάκι μας.

NTEMONTE IΣΤΟΡΙΕΣ MOΔΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΗ ΖΟΥΛΙΑ

Vassilis Zoulias interview with Sandy Tsantaki at Demode.

#ESO2020. ΜΙΑ ΓΙΟΡΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΝΤΙΖΑΙΝ ΠΟΥ ΖΗΛΕΥΕΙ Η ...ΜΟΔΑ

Η πρώτη φορά που βρέθηκα καλεσμένη στην Ημερίδα Έσω, για την αρχιτεκτονική, το ντιζάιν, τις τέχνες, στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, ήταν πέρυσι. Στις 4 Φεβρουαρίου. Αν και δεν έχω καμία (επαγγελματική) σχέση με την αρχιτεκτονική, με είχε καλέσει ο Γιάννης Τσεκλένης επειδή θα τον βράβευαν για τη συνολική του προσφορά στον χώρο. Και ήταν μια μαγική μέρα για μένα, ένας άλλος κόσμος, μονοχρωματικός, φουτουριστικός, πολύχρωμος, μινιμαλιστικός, έσω, έξω, με φιλόδοξους, φωτογενείς, πεισματάρηδες, ανήσυχους πρωταγωνιστές. Και τώρα που ξαναβρέθηκα την ίδια μέρα, έναν χρόνο μετά, στην ίδια αίθουσα, με την «παρουσία» του Γιάννη Τσεκλένη παντού, τον ευχαριστώ για μια ακόμη φορά για τη γενναιοδωρία του και τη σοφία του. Όπως και τα «προξενιά» του, το ταλέντο του να συντονίζει ανθρώπους από διαφορετικούς χώρους μεταξύ τους, όπως όταν μου σύστησε τον Βασίλη Μπαρτζώκα, «ψυχή» του Archisearchκαι του Έσω. Τι θα θυμάμαι από το Έσω 2020; Tη στιγμή που ο σπουδαίος Θεοδόσης Τάσιος παραλαμβάνει το τιμητικό βραβείο του, το οποίο, επρόκειτο να του παραδώσει φέτος ο Γιάννης Τσεκλένης. Τα ευφάνταστα projects στην Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο, από αρχιτεκτονικά γραφεία με ιστορία εδώ, με ιστορία εκτός, τι σημασία έχει η αφετηρία; Τα σπίτια που ζήλεψα πάνω στον λόφο, στο νησί, στη μέση του πουθενά, ανάποδα, σκοτεινά, μαύρα, λευκά, γκρίζα, με πυλώνες της ΔΕΗ, φωτεινά, σκοτεινά, υπερχειλισμένα στο φως, στο απέραντο και ακόμη παρά πέρα. Και μπορεί να μην καταλάβαινα την ορολογία των αρχιτεκτόνων, αλλά και πάλι δεν έχει καμία σημασία. Ίσως να είναι καλύτερο καμία φορά να μην έχεις αποσκευές και να λειτουργείς σαν λευκός καμβάς. Με ανοιχτή καρδιά.

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΘΕΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ

Δεν θα είμαι αντικειμενική. Την Λουκία Δέρβη την αγαπώ. Όχι μόνο γιατί έγραψε το πιο ζεστό, συναισθηματικά φορτισμένο πορτρέτο μου για το περιοδικό Έφηβος όταν αποφοιτήσαμε από τη Σχολή Μωραϊτη (μπορεί και να ήταν έκθεση στην τρίτη λυκείου, δεν θυμάμαι πια και τόσο γλαφυρά τη σχολική μου ζωή) αλλά γιατί είναι πρότυπο για μένα, μιας δυναμικής γυναίκας που ξέρει τα θέλω της και τα ακολουθεί. Κάπως έτσι βρέθηκε από την χιονισμένη Ελβετία και την ξενοδοχειακή της καριέρα, απέναντι σε μια οθόνη και τους ήρωες της, να γράφει βιβλία. Το ένα καλύτερο από το άλλο, διηγήματα στην αρχή, σεμνά και ταπεινά, και τώρα μυθιστορήματα. Με νέο εκδοτικό οίκο (Μεταίχμιο) πλέον, πρώτα πήγα στην παρουσίαση, αγόρασα το βιβλίο «Θέα Ακρόπολη» και άρχισα να το διαβάζω μέσα στο αυτοκίνητο, περιμένοντας τη μικρή μου κόρη από το σχολείο, σε μια ήσυχη, πράσινη πλατεία (στο παλιό μας σχολείο Λούση…) Δεν ήθελα να σχολάσει το κορίτσι μου, για να προλάβω να διαβάσω ένα ακόμη κείμενο. To βιβλίο «Θέα Ακρόπολη» αποκαλύφθηκε μπροστά στα μάτια μου σε λίγες ημέρες, δεν ολοκληρώθηκε η βδομάδα, και τώρα νιώθω ότι «έχασα» την παρέα μου: τον Μάκη, την Θέκλα, τον Παρμενίωνα, την κυρία Ανδρόνικου, τη βδέλλα... Ένα βιβλίο για την Ελλάδα του 1972 και τη σημερινή, με αληθινούς ήρωες, ιστορίες πίσω από το «Do Not Disturb» στις πόρτες και την κλειδαρότρυπα, διακριτικά και γλαφυρά, με ζωντανές περιγραφές, κινηματογραφική πλοκή, σασπένς. Είμαι πολύ περήφανη για τη φίλη μου, και το καινούργιο της βιβλίο. Οι ήρωες και οι ηρωίδες της μιλούν ήδη, -εκτός από ελληνικά-, αγγλικά, γαλλικά, σουηδικά, πολωνικά και ρουμανικά. Το βιβλίο «Θέα Ακρόπολη» είναι αφιερωμένο στον πατέρα της Λουκίας Δέρβη, Γιάννη, τον οποίο, είχα την χαρά να γνωρίσω, σαν έφηβη, έναν άνδρα παλιάς κοπής, στήριγμα, λεβέντη. Φράση που κρατάω από τη σελίδα 50; «Μεγάλο πράγμα οι ατέλειες. Αυτές ξεχωρίζουν τους ανθρώπους, από αυτές τους θυμόμαστε.» Και μια συμβουλή από την σελίδα 168: «Να μάθεις στη ζωή σου να πουλάς το όνειρο κι ο κόσμος όλος θα σε αγαπήσει, γιατί θα θέλει λίγο από σένα. Πούλα το όνειρο, αλλά πρώτα πίστεψε το εσύ.» Λουσάκι πότε θα πάμε στο ξενοδοχείο Athens Excelsior με agenda «για να μην στα πολυλογώ, γυρνάω και του λέω»;