Αθάνατα, μυθιστορηματικά, ενοχλητικά, μαρτυριάρικα, θορυβώδη, προκλητικά, επεισοδιακά, καταραμένα, πείτε τα όπως θέλετε. Ένα φόρεμα αρκεί να φέρει την καταστροφή, να κάνει καριέρα, να απογειωθεί, να γίνει διάσημο για 15 λεπτά, το επίκεντρο του κόσμου, πολιτικό ζήτημα, καλλιτεχνικό γεγονός, ακόμη και πρωτοσέλιδο με χάντρες και σατέν.
Όπως έγινε με «τη Συνάντηση», έργο του Δημήτρη Τσουμπλέκα, στην έκθεση Pret-(Art)-Porter του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, χρόνια πριν, με πρωταγωνίστριες δύο κοπέλες που φορούσαν πανομοιότυπο εμπριμέ μίνι φόρεμα, -αυθεντικό Tseklenis, το ξέρω καλά γιατί η μία ήμουν εγώ-, στην ίδια δεξίωση. Ευτυχώς που το συμβάν ήταν σκηνοθετημένο, όπως και το μαλλιοτράβηγμα. Η μητέρα μου όμως μου έχει περιγράψει ακριβώς την ίδια σκηνή, χρόνια πριν, και πάλι με δημιουργία του Γιάννη Τσεκλένη, αυτή τη φορά γεωμετρική και με αληθινή φιλονικία. Ευτυχώς που η μητέρα μου είχε αγοράσει το δικό της από το Λονδίνο (και είχε αντισταθεί στο τμήμα Tseklenis στο Harrods).
Η επιτυχία του σχεδιαστή είναι αδιαμφισβήτητη, αν και όχι πάντα. Υπάρχουν φορέματα που δημιουργήθηκαν για να μείνουν στην ιστορία και άλλα που εξελίχτηκαν σε ...κολασμένα. Επτά χρόνια φαγούρα, 1955, Μπίλι Γουάιλντερ, ένα λευκό άσπρο πλισέ εξώπλατο φουστάνι, ηλεκτρισμός και η Νόρμα Τζιν γράφει ιστορία ως σεξ σύμβολο του ’50 και του αιώνα. Είναι το φόρεμα που αντιγράφηκε όσο κανένα άλλο για τον ερωτισμό που απέπνεε, το ναρκισσισμό, το παιχνίδι. Οι γυναίκες λάτρευαν την Μέριλιν, αντέγραφαν κάθε της κίνηση. Όπως όταν έβαψε τα μαλλιά της πυρόξανθα για να αποδείξει ότι Οι άντρες προτιμούν τις ξανθές, (τότε ξανθοί ήταν μόνο οι άγγελοι και οι έφηβοι) και εξαντλήθηκε το οξυζενέ από τα ράφια.
Αν δεν εξαντλείται κάτι είναι η λίστα με τα ρούχα που ...μιλάνε, φουστάνια που αφηγούνται ιστορίες για γυναίκες που άλλαξε η ζωή τους μέσα σε μια νύχτα ή άλλες που απογείωσαν τη ζωή των άλλων με μία μόνο στιγμιαία επιλογή. Και δεν είναι μόνο το κόκκινο φουστάνι, εκείνο που σε κάνει να μοιάζεις πυρκαγιά, είναι ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Όπως το 1805, τότε που η αυτοκράτειρα Ιωσηφίνα γευμάτισε έξω φορώντας λευκό νεγκλιζέ που το συγκρατούσε μόνο μια λεπτή κορδέλα στους ώμους. Μόλις πήρε την έγκριση από το Ναπολέοντα, - αφού επρόκειτο για κάτι ιδιαίτερα τολμηρό για την εποχή-, έγινε ανάρπαστο.
Οι επιταγές της μόδας υπήρχαν πάντοτε για να μας πονοκεφαλιάζουν. Στις αρχές του ’20 οι γυναίκες θέλησαν να απελευθερωθούν μια για πάντα από τα μακριά βαριά φορέματα και τους στενούς κορσέδες, ενώ εκείνες που τολμούσαν να κυκλοφορήσουν στο δρόμο με ρούχα που ξεπερνούσαν τις τρεις ίντσες πάνω από τον αστράγαλο, κατέληγαν με χειροπέδες.
Η μόδα απαιτεί θυσίες, πόσες φορές πρέπει να το πούμε; Για ένα έργο υψηλής ραπτικής του Jean-Paul Gaultier χρειάζονται 360 εργατοώρες, περισσότερες από 10.000 παγέτες, 31 διαφορετικά μοτίβα. Και δεν θα πρέπει να ξεχνάτε πως πριν καλά-καλά κάνει την πρώτη του δημόσια εμφάνιση το τέλειο μαύρο φόρεμα, θα γίνουν αναρίθμητες πρόβες.
Γιατί κανένα φόρεμα, όσο αψεγάδιαστο κι αν είναι, δεν γεννήθηκε για να ταιριάξει σε όλες τις σύγχρονες Σταχτοπούτες. «Συχνά το σκίτσο είναι τέλειο αλλά στην πρόβα για κάποιο άγνωστο λόγο δεν έχει το ίδιο αποτέλεσμα», έλεγε ο Bill Blass. Πάντως για την Donna Karan είναι «η γυναίκα που κάνει τα ρούχα. Έχω δει κυρίες να φορούν δημιουργίες μου και να θέλω να πεθάνω από τον τρόπο και μόνο που τα είχαν ταιριάξει μεταξύ τους».
Ευτυχώς η πριγκίπισσα Νταϊάνα ήξερε να «χρησιμοποιεί» τη μόδα και να εξωτερικεύει τις προθέσεις της μέσω των ρούχων που επέλεγε για να κάνει ένα fashion statement. Σαν Lady Diana Spencer ακόμη, μαγνήτιζε τα φλας, φορώντας μία στράπλες μαύρη τουαλέτα του David Emanuel για μία φιλανθρωπική εκδήλωση στην Βασιλική Όπερα του Λονδίνου. Και αργότερα, όταν ως πριγκίπισσα της Ουαλίας, θέλησε να δηλώσει την ανεξαρτησία της από την μοναρχία, επέλεξε ένα μαύρο σιφόν μίνι φόρεμα Valentino. Θα μπορούσε να προτιμήσει ένα αυστηρό κοστούμι αλλά το μυστικό της όπλο ήταν πάντα ένα βραδυνό φόρεμα, ακόμη κι αν αυτό κάποιες φορές της γύρισε μπούμερανγκ. Την πρώτη το 1980, ποζάροντας στο Pimlico με μία διάφανη φούστα και τη δεύτερη, τον επόμενο χρόνο, όταν επέλεξε από τον Εmanuel, δημιουργία τόσο αποκαλυπτική που αναγκάστηκε να περάσει όλο το βράδυ καθιστή.
Είναι και οι ίδιοι δημιουργοί που έχουν «καεί» από τα ίδια τους τα σχέδια. Ο Κarl Lagerfeld αναγκάστηκε να απολογηθεί στους μουσουλμάνους για το μαύρο φόρεμα με το οποίο εμφανίστηκε η Κλόντια Σίφερ γιατί αποτέλεσε όπως υποστήριζαν προσβολή για τη θρησκεία τους, καθώς το αραβικό ποίημα που τον ενέπνευσε ήταν απόσπασμα από το Κοράνι. Και τα τρία πανάκριβα φορέματα που είχε σχεδιάσει θυσιάστηκαν στην πυρά. Το ξακουστό tuxedo dress οδήγησε τον Yves Saint Laurent στο παρελθόν και τον Ralph Lauren στα δικαστήρια αφού ο πρώτος διεκδικούσε τα πνευματικά δικαιώματα για την αυθεντικότητα του σχεδίου.
Κανείς δεν φαντάζεται τι συμβολίζει τελικά ένα κομμάτι ύφασμα. «Η Βασίλισσα τους θαμπώνει». Ο τίτλος αναφέρεται σε μία λευκή, μπλε τουαλέτα που φορούσε η Βασίλισσα της Αγγλίας στην πρώτη της επίσκεψη στη Γερμανία το 1965 με την υπογραφή του Sir Hardy Amies που σχεδίασε ειδικά για την περίσταση ένα φόρεμα που θα συμβόλιζε ευπορία και ισχύ για ένα έθνος που είχε αναμετρηθεί με την Γερμανία είκοσι χρόνια πριν. Χάρη σε ένα φόρεμα αύξησε τη δημοτικότητα της το 1987 η «Σιδηρά Κυρία», Μάργκαρετ Θάτσερ, που άλλαξε το image της προκειμένου να συναντήσει την Ραϊσα Γκορμπατσώφ στη Ρωσία.
Με το εικονικό κοντρόλ του χρονοντούλαπου της μόδας, μεταφερόμαστε πίσω στην Αγγλία και στο 1994 για να συναντήσουμε μία άγνωστη τότε σταρ, περισσότερο γνωστή σαν τη συνοδό του Χιου Γκραντ, την Ελίζαμπεθ Χέρλι που γνώρισε την επιτυχία χάρη σε ένα ή για να είμαστε ακριβείς, μισό φόρεμα. Είναι απίστευτο πως μπορεί να αλλάξει η ζωή σου χάρη σε ένα μαύρο μεταξωτό κρεπ ρούχο και 24 στρατηγικά τοποθετημένες παραμάνες...
«Μου αρέσει να ντύνω τα «εγώ»» έλεγε χαριτολογώντας ο Gianni Versace. Πολλά «εγώ» έκαναν την εμφάνιση τους τις τελευταίες δεκαετίες. Πέγκι Γκούγκενχαϊμ με χρυσό λαμέ Poiret στις αρχές του ’20, Τζοζεφίν Μπέικερ με Patou, Τζάκι Κένεντι- Ωνάση με Valentino, Μαρίζα Μπέρενσον με σιφόν Yves Saint Laurent και φτερά στρουθοκαμήλου, Μπιάνκα Τζάγκερ με χρυσές παγέτες το 1974. Είναι και το κίτρινο ballgown με λεοπάρ λεπτομέρειες που σχεδίασε ειδικά για την Daisy Fellowes το 1951 ο Christian Dior, η Ντοβίμα και πάλι με Dior στο Cirque d’ Hiver το 1955 μέσα από τον φακό του Avedon, η Λάιζα Μινέλι με Halston στο Στούντιο 54, η Σίντυ, η Ναόμι, η Κρίστι και η Λίντα ως αιλουροειδή στην πασαρέλα το 1992 με μίνι φουστάνια Gianni Versace.
Αυτό είναι το παραμύθι. Το κορίτσι της διπλανής πόρτας μπορεί να μεταμορφωθεί στην ωραία της ημέρας. «Μπορεί να μην με έχρισε καλή ηθοποιό, σίγουρα όμως με βοήθησε να γίνω σταρ του Χόλιγουντ», δήλωσε χωρίς φόβο και πάθος η Ράκελ Γουέλτς για το μικροσκοπικό γούνινο ανσάμπλ που φόρεσε, στο ξεκίνημα της καριέρας της, το 1966, για το «One million years BC».
Ορισμένες αλήθειες δεν θα τις μάθουμε ποτέ. Ίσως να’ναι καλύτερα έτσι. Ολοι θαυμάζουμε την Ρίτα Χέιγουορθ με το μαύρο σατέν στράπλες Jean Louis φόρεμα στον ρόλο της μοιραίας Τζίλντα. «Δεν υπήρξε ποτέ γυναίκα σαν την Τζίλντα» έγραφε η αφίσα. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι κάτω από αυτό το τόσο απλό εξωτερικά φόρεμα κρυβόταν μία πολύπλοκη κατασκευή από μπανέλες και βάτες ή πως το φόρεμα της Τζίλντα σχεδιάστηκε ειδικά για να αποσπά την προσοχή του θεατή από το στομάχι αφού η Ρίτα Χέιγουορθ είχε πρόσφατα γεννήσει;
Μυστικά και ψέμματα ίσον μόδα και σινεμά. Η Όντρεϊ Χέπμπορν, με την βοήθεια του καλού της φίλου Hubert de Givenchy, μας χάρισε τον ορισμό του αψεγάδιαστου μικρού μαύρου φορέματος στο Πρόγευμα στο Τίφφανυς χωρίς κανείς να μπορεί να πει με σιγουριά ποιος είχε την αρχική ιδέα. Το διάφανο σχέδιο του Jean Louis με το οποίο η Μέριλιν τραγούδησε στον John F. Kennedy, Happy Birthday Mr President, ράφτηκε πάνω στις καμπύλες του σώματος της, αφήνοντας λίγα περιθώρια για να αναπνεύσει και έμεινε, για να ζωντανεύει κεφάλαια ιστορίας, να δημοπρατηθεί, να γίνει κειμήλιο εκείνων που νομίζουν ότι η λάμψη αγοράζεται με το μέτρο.
Χρυσόσκονη, χρώμα, ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, ηχηρά ονόματα, αναμνήσεις, ενστάσεις, ματαιοδοξία. Η Ούμα Θέρμαν έλαμψε το 1995 με το Prada της όταν κανείς δεν περίμενε ότι θα επέλεγε τελικά την Miuccia –ειδική παραγγελιία φυσικά- για το Shrine Auditorium και μάλιστα λιλά, ρομαντικό, τόσο παραμυθένιο, όσο και η εσάρπα από οργάντζα που κρατούσε. Τι κι αν την επόμενη χρονιά είπε το ναι στη Chanel και στον Jean Paul Gaultier; Κανείς δεν έχει ξεπεράσει ακόμη την εποχή της Σερ και του αποκαλυπτικού αγγίγματος του Βob Mackie.
Τα κάνει ...αόρατα. Για να μη μιλήσουμε για τους κώνους του Jean-Paul Gaultier για την Blonde Ambition της Μαντόνα ή τα κομπινεζόν της Κόρτνεϊ Λαβ, της Κάρλι Σάιμον, της Ελίζαμπεθ Τέιλορ, οι οποίες, εμφανίστηκαν με lingerie για να δώσουν το σύνθημα και να τις μιμηθούν εκατομμύρια γυναίκες με λιγότερη αυτοπεποίθηση και περισσότερες ενοχές.
Η μοναδικότητα είναι το ζητούμενο σήμερα. Δεν το ρισκάρεις να εμφανιστείς με το ίδιο φόρεμα γιατί απλά δεν θες να ξέρεις ποια θα είναι η άλλη που θα το φοράει. Όταν ντύνεσαι για βράδυ, αυτομάτως αποδράς, φοράς μια αστραφτερή πανοπλία, γίνεσαι μία άλλη. Όποια προλάβει λοιπόν...
Οι απόψεις διήστανται πάντως ακόμη για τον εφευρέτη του μικρού μαύρου φορέματος: άλλοι αποδίδουν τα σκήπτρα στην Coco κι άλλοι στον Hubert de Givenchy. Το θέμα είναι τι ζητάει κανείς. Για τον Nolan Miller, τον αποκλειστικό σχεδιαστή των συζύγων Κάρινγκτον και Κόλμπι της «Δυναστείας», «το μεγαλύτερο επίτευγμα της καριέρας μου ήταν να πείσω την Γούπι Γκόλντμπεργκ να φορέσει σουτιέν και τακούνια».